فیبرومیالژی بیماری ناتوان کنندهای است که با درد و خشکی مزمن و خستگی گسترده در عضلات و بافت نرم همراه است. این بیماری در واقع مجموعهای از علائم و نشانهها است و هرچند گاهی شبیه به یک بیماری مفصلی (مثل آرتروز یا آرتریت روماتوئید ) نمایان میشود اما یک آرتریت واقعی نیست چرا که باعث تورم، تخریب یا تغییر شکل مفصل نمیشود. اگرچه این سندرم در جوانان نیز دیده شده ولی شایعترین سن پیدایش آن ۳۰ تا ۶۰ سالگی است و در زنان تا ۱۰ برابر بیشتر از مردان دیده میشود. این بیماری جزء شایع ترین علت دردهای عضلانی است، ۳ تا ۶٪ از جمعیت عمومیمعیارهای تشخیص فیبرومیالژی را دارند. مهمترین این معیارها درد منتشر و گسترده به مدت دست کم ۳ ماه است که همراه با حداقل ۱۱ نقطه از ۱۸ نقطه دردناک به نام (Tender Points) در نواحی مشخصی از بدن آشکار میشود. از جمله این نواحی میتوان به گردن، شانه، دنده اول سینه، قسمت خارجی آرنج، نواحی تحتانی کمر، باسن، قسمت داخلی زانوها اشاره کرد.
شدت علائم در این بیماران از موارد خفیف تا موارد واقعاً ناتوانکننده متغیر است و در حدود ۵۰٪ بیماران کارهای روزمره زندگی را به دشواری انجام میدهند. بر پایه آمار تخمینی تا یک سوم این افراد کار خود را رها میکنند یا تغییر شغل میدهند.
افراد مبتلا به فیبرومیالژی درد خود را به صورتهای مختلفی ازجمله دردهای سوزشی، خنجری، دردهای عمقی، گاهی به صورت اختلال حس و خواب رفتن و گزگز کردن و مور مور شدن بدن توصیف میکنند که معمولاً هنگام صبح بیشتر و با خشکی ، خستگی و کوفتگی عضلانی توام است و به مرور طی روز کاهش مییابد. اما مجدداً بعد از ظهر به سراغ آنها میآید. شماری از بیماران نیز از درد وخستگی در کل روز شاکی هستند و معمولاً دردشان با سرما، وزش باد، رطوبت، تغییر ارتفاع، استرس و اضطراب و بی خوابی و فعالیت بیش از حد افزایش مییابد.
از دیگر علائم اختصاصی این سندرم میتوان به اختلال خواب اشاره کرد. در یک بررسی از بیماران مبتلا به فیبرومیالژی مشخص شد که بیش از ۹۰٪ آنان اختلال خواب دارند در حالی که تا قبل از تشخیص و ابتلا به فیبرومیالژی تنها یک درصد اختلال خواب را گزارش میکردند.
اختلال خواب در این افراد به صورت اشکال در شروع خواب، بیدار شدنهای مکرر در طول شب و خواب سبک است و اکثر این بیماران خسته و بدون احساس شادابی از خواب بیدار میشوند و معمولاً خستگی و کوفتگی یک روز پرکار را بعد از خواب و استراحت احساس میکنند!
غیر از خستگی و اختلال خواب این بیماران از علائم دیگری نظیر سردرد، افسردگی، اضطراب، اختلالات گوارشی بهصورت سندرم روده تحریکپذیر، دیس منوره (دردهای همراه با عادت ماهانه در زنان) و درد در ناحیه مفصل فک نیز شاکی هستند. علت اصلی بروز این سندرم ناشناخته ولی تئوریهای متعددی در این زمینه مطرح شدهاست.
حدود نیمیاز مبتلایان قبل از شروع علائم وقوع یک رویداد عمده نظیر ضربه و تصادف، سقوط از ارتفاع، خستگی مفرط و کار شدید بدنی و یا حتی زایمان یا استرس و اضطراب مزمن را گزارش میکنند.
سیر این بیماری معمولاً ثابت است و در صورت درمان نشدن ممکن است طی چند ماه یا حتی چندین سال فرو کش کند.فیبرومیالژی یک بیماری ناتوان کنندهاست ولی اصلاً کشنده نیست و تاثیری بر طول عمر ندارد.*
درمان این افراد شامل توجیه بیماری، مصرف دارو، درمان اختلال خواب، تغییر در عادات زندگی از نظر رژیم غذایی و ورزش همراه با درمانهای فیزیکی است.
طیف وسیعی از داروها بنا به مورد و نظر پزشک به این افراد تجویز میشود.
بهبود کیفیت خواب از اجزاء اصلی درمان این افراد به شمار میرود. در واقع همان گونه که فیبرومیالژی باعث اختلال خواب میشود اختلال خواب نیز میتواند به پیدایش فیبرومیالژی منجر شود. مثلاً بیماران گرفتار درد و استرس به اختلال خواب دچار و بهدنبال آن به فیبرومیالژی گرفتار میشوند که این شکل ثانویه بیماری است.
بر خورداری از رژیم غذایی سالم، تازه و مناسب در از بین رفتن یا کاهش علائم بیماری فیبرومیالژی موثر است. بیماران باید از خوردن غذاهای حاضری Fast Food با ادویه تند و نیز کافئیندار خودداری کنند. مصرف کربوهیدرات و شکر نیز نباید در این بیماران زیاد باشد. در عوض بیماران مبتلا به فیبرومیالژی نباید از خوردن لبنیات و سبزیهای تازه دریغ ورزند. مصرف مکملهای غذایی از نظر انواع ویتامینها به ویژه ویتامینهای گروه ب و نیز املاح معدنی (زیر نظر پزشک) نیز در رفع علائم موثر است.
ورزش نیز جزء اساسی درمان فیبرومیالژی است. انواع ورزش نظیر شنا، پیاده روی، دوچرخه سواری موثر است. آساناها و سایر تمرینهای یوگا از طریق کاهش استرس و اضطراب و نیز کشش و تقویت عضلات در درمان این بیماری بسیار سودمندند.
شروع ورزش در این افراد باید آهسته و تدریجی باشد مثلاً از روزانه ۵ دقیقه و هر هفته ۳-۲ دقیقه به آن اضافه شود.
بی توجهی به بعضی اصول در زمان ورزش منجر به افزایش یا برگشت علائم خواهد شد.این نکات عبارتند از:
– شروع آهسته ورزش و افزایش تدریجی شدت و مدت ورزش
– گرم کردن و سرد کردن بدن از طریق ورزشهای کششی در ابتدا و انتهای هر جلسه ورزش.
مناسب ترین زمان برای انجام دادن ورزشها و نیز آساناهای یوگا در بیماران فیبرومیالژی صبح زود است. توصیه میشود بیماران قبل از شروع حرکات ورزشی دوش آب گرم بگیرند. زمان مناسب بعدی حدود ساعت ۴ تا ۵ عصر است. انجام دادن حرکات یوگا روزانه به مدت ۱۰-۵ دقیقه مناسبتر از سایر روشها است.
از موارد درمانهای فیزیکی استفاده از گرما و ماساژ دادن محل درد است که شدت و مدت آن به شدت علائم و توصیه پزشک بستگی دارد.
