امروزه بسیاری از افراد از ریزش مو شکایت دارند. ریزش مو یا طاسی عارضه ای است که در پیدایش آن عوامل مختلفی نقش دارند. از مهمترین این عوامل می توان به استعداد ژنتیکی، بیماریهای گوناگون، داروهای مختلف، استرس و تنشهای عصبی و آسیب مستقیم به موها اشاره کرد.
در اصطلاح پزشکی ریزش عمومی مو را آلوپشیا Alopacia و از دست رفتن مو در مناطق محدودی از بدن را آلوپشیا آره آتا Alopacia Areata می نامند. در این مقاله به دلیل شباهت این دو عارضه با یکدیگر و نیز روشهای درمان مشترک در طب آیورودا آنها را یکجا بررسی خواهیم کرد.
شایان ذکر است که در انواع ریزش مو موفقیت درمان به دو عامل تشخیص به موقع و عامل ایجاد ریزش مو بستگی دارد. در طب سنتی هندوستان ریزش عمومی مو را کالیتیا Khalitya و ریزش موضعی مو را ایندرالوپتا Indralupta می نامند. در روش طب آیورودا هدف از درمان طاسی عبارت است از ریشه کن کردن عامل اصلی ریزش مو، برقراری سلامت دستگاه ایمنی بدن، درمان عوارض موضعی پوست سر و کاهش استرس و تنشهای عصبی بیمار.
شیوه های آیورودا در درمان ریزش مو
۱- درمانهای موضعی
در طب سنتی هندوستان برای درمان ریزش مو از برخی روغنهای درمانی استفاده می کنند. برخی از این روغنها در بسته بندیهای تجاری در بازارها یافت می شوند. از میان مشهورترین این روغنها می توان به روغن وراناشودهان Veranashodhan oil ، روغن بهرونگراج Bhrungraj (با نام علمی اِکلیپتا آلبا Eclipta Alba)، روغن آمالاکی Amalaki ( با نام علمی اِمبلیکا آفیسینالیس officinalis Emblica)، روغن براهمی (با نام علمی باکوپا مونیری Bacopa Monnieri) و روغن بالاتاک Bhallatak (با نام علمی سمی کارپوس آناکاردیومSemicarpus Anacardium) اشاره کرد.
برخی از پزشکان آیورودا پیش از استعمال این روغنها در نواحی ریزش مو از حجامت کمک می گیرند. در موارد ریزش شدید مو نیز برخی متخصصان طب سنتی هندوستان تنقیه با شیره های گیاهی ویژه (موسوم به تیکتا کشیر باستی Tikta-ksheer Basti) را به بیماران خود توصیه می کنند.
۲- کمک به دستگاه ایمنی بدن
پزشکان آیورودا معتقدند با تقویت دستگاه ایمنی بدن می توان از ریزش مو جلوگیری کرد. به همین منظور در درمان طاسی از برخی فرمولهای گیاهی مؤثر در تقویت دستگاه ایمنی نیز بهره می گیرند. از دیدگاه طب سنتی هندوستان مو از بافت استخوانی Asthi نشئت می گیرد. از این جهت برخی داروهای مؤثر در تقویت بافت استخوانی نیز به درمان مبتلایان به ریزش مو اضافه می شود. علاوه بر ترکیبات آماده گیاهی مصرف فراوان برخی مواد غذایی مانند شیر و لبنیات و نخود سیاه نیز در حفظ استحکام و سلامتی بافت استخوانی مؤثر است.
۳- کاهش استرس و تنشهای عصبی
بسیاری از بیماران مبتلا به ریزش موی عمومی یا موضعی مشاهده کرده اند که شدت ریزش موی آنان هنگام درگیری در تنشهای عصبی بسیار بیشتر می شود. پزشکان آیورودا به این دسته از بیماران توصیه می کنند که به هر روش ممکن از استرس بپرهیزند و برای کاهش آثار زیان بار تنشهای عصبی در بدن برخی ترکیبات گیاهی آماده را برای بیماران خود تجویز می کنند. از میان معروف ترین ترکیبات گیاهی ضد استرس می توان به واچا Vacha ( با نام علمی آکوروس کالاموس Acorus Kalamus ) اشاره کرد.
۴- درمان از طریق پاک سازی
متخصصان طب سنتی هندوستان عقیده دارند که پاک سازی بدن از سموم انباشته شده در قسمتهای مختلف آن (پانچاکارما PanchaKarma) یکی از عوامل مهم درمان ریزش مو است. یکی از روشهای پاک سازی مالیدن روغنهای طبی ویژه به درون حفرات بینی است که پراتیسماشرا نازیا Pratismashra nasya نامیده می شود. این روش در پیشگیری از طاسی زود هنگام و سفید شدن موها بسیار مؤثر است.
برای این منظور اغلب از دو روغن موسوم به روغن آنو Anu oil و پانچندریا واردان Panchendriya Vardhan oil استفاده می شود.
بدیهی است که تشخیص و درمان ریزش مو تنها با نظر پزشک امکان پذیر است و بیماران می بایست فقط پس از مشورت با پزشک خود از هر دارویی استفاده کنند.