زنجبیل یک گیاه خوراکی و دارویی گرمسیری، از شاخه کورکومین و ریشه گیاهان Zingiber Officinal می‌باشد. نام های دیگر زنجبیل: آموم زینبر، اردرا، کوکین زنجبیل، گان جیانگ و جینگمبر است.
در قرون وسطی، زنجبیل دومین ادویه پر کاربرد (کنار فلفل) بود. امپراتوری ها ثروت خود را با تجارت ادویه جاتی مانند زنجبیل اندازه می گرفتند و در آن زمان فقط زینت بخش سفره های اعضای سلطنتی جامعه بود.
ریشه خوراکی زنجبیل
ریزوم (قسمت زیرزمینی ساقه) بخشی است که معمولاً به عنوان ادویه مورد استفاده قرار می گیرد، همان جایی که تمام جادوی زنجبیل در آن نهفته است. ریزوم دارای خواص درمانی فراوانی است. گوشت ریزوم زنجبیل بسته به نوع آن می تواند به رنگ زرد، سفید یا قرمز باشد.
این گیاه به دو شکل جوان یا بالغ در دسترس است. زنجبیل بالغ دارای پوست سختی است که نیاز به لایه برداری دارد در حالی که زنجبیل جوان، نیازی به لایه برداری ندارد.
زنجبیل حاوی ویتامین های گروه ب، سدیم، کلسیم، پتاسیم، فسفر، آهن، فیتواسترول، کولین، منگنز و منیزیم، کربوهیدرات، به مقدار خیلی کمی چربی، فیبرغذایی و اسانس های روغنی شامل سیترال، سینئول، زینجیبرین و ژرانیول می باشد. در ایران باستان این گیاه با نام ژنگویر شناخته می شد.
نخستین بار پزشکی یونانی به نام «دیاسقوریدوس» در سده یکم میلادی کاربرد درمانی زنجبیل را ثبت کرد.
فواید درمانی زنجبیل
کاربرد های درمانی متفاوتی برای این گیاه چه در فارماکوپه ها و طب سنتی و چه در طب امروزی ذکر شده است. زنجبیل دارای اثرات:
- ضد میکروب و ضد نفخ شکم است.
- ضد التهاب و آنتی اکسیدانی قدرتمند است.
- حملات و دردهای میگرنی را تسکین میدهد.
- باعث تمدد اعصاب میشود.
- ترشح بزاق را افزایش می دهد.
- باعث بهبود گردش خون است.
- حاوی ترکیبات ضد التهابی بسیار قوی به نام جینجرول است که در کاهش علائم آرتروز و آرتریت روماتوئید موثر است.
- به خنثی شدن رادیکال های آزاد کمک میکند.
- جینجرول از طریق تأثیر بر تنظیم چرخه سلولی، فعالیت های ضد سرطانی دارد.
- تركیبات زنجبیل برای جلوگیری از سرطان روده بزرگ و مرگ سلول های سرطانی تخمدان مؤثر است.
- درد عضلانی را کاهش می دهد.
- ترکیبی از روغن زنجبیل، دارچین و روغن کنجد، میتواند باعث کاهش درد و سفتی در بیماران استئوآرتریت، هنگام استفاده موضعی شود.
- به عنوان یک ماده موثر در داروهای مسهل، ضد گاز و آنتی اسید مورد استفاده قرار میگیرد.
- سطح قند خون را متعادل میکند.
- درد قاعدگی (Dysmenorrhea) را به میزان قابل توجهی کاهش میدهد.
- با کاهش سطح لیپوپروتئین های LDL (کلسترول بد)، تا حدی مشابه داروی آتورواستاتین (Atorvastatin) عمل می کند.
- عملکرد مغز را بهبود می بخشد و با بیماری آلزایمر و کاهش شناختی مرتبط با سن مبارزه میکند.
- ماده فعال موجود در زنجبیل میتواند به مبارزه با عفونت ها کمک کند و مانع رشد بسیاری از انواع مختلف باکتری ها شود.
- زنجبیل می تواند باعث تقویت تعریق سالم شود و هنگام سرماخوردگی و گرگرفتگی به سادگی به سم زدایی کمک کند.
- درمهار باکتری های دهانی و بیماری های التهابی لثه و پریودنتیت بسیار مؤثر است.
- می تواند خطر عفونت تنفسی را کاهش دهد.
- به کاهش وزن و داشتن پوستی زیبا کمک می کند.
در پژوهشی که در دانمارک انجام شد به ۴۰ نفر از دانشجویان نیروی دریایی یک گرم پودر زنجبیل و به ۴۰ نفر دیگر مقداری دارونما داده و مشاهده شد زنجبیل به مراتب در کاهش دفعات استفراغ و از بین بردن عرق سرد مؤثرتر بود. بعضی کارشناسان، زنجبیل را برای درمان تهوع صبحگاهی دوران حاملگی نیز توصیه میکنند.
آیورودا در باره زنجبیل چه می گوید؟
زنجبيل به عنوان يکي از مهم‌ترين ادويه‌ها و گياهان دارويي است که تقريبا در سراسر جهان و در مکاتب مختلف درمان‌هاي طبيعي به ويژه طب‌سنتي هند، مکتب طب سنتي ايران و طب سنتي چين، شناخته شده است. زنجبیل در آیورودا به عنوان “داروی جهانی” شناخته می شود. این گیاه در زبان سانسکریت Ardrakam یا Shuntha نامیده می شود.
پزشکان طب سنتی آیورودا معتقدند جایگاه زنجبیل به عنوان یک گیاه معنوی فراتر از این روش های درمانی است. آیورودا، زنجبیل را به عنوان یک گیاه ساتویک (Sattvic) معرفی میکند. بسیاری از تمدن ها زنجبیل را گیاهی مقدس قلمداد میکنند که از قدرت بالاتر به بشریت هدیه شده است.
درمان های آیورودیک
زنجبیل آنقدر در آیورودا مورد استفاده قرار میگیرد که به خودی خود یک داروی کامل است. علم مدرن نیز از طریق تحقیقات جهانی، از اثر بخشی آن در جهت ارتقاء سلامت، پشتیبانی میکند.
متون آیورودیک سنتی زنجبیل را برای استفاده درمانی بهبود التهاب مفاصل، تسهیل در جذب بهتر مواد مغذی و از بین بردن بهتر ضایعات توصیه می کنند.
زنجبیل و هضم
اگر می توانید زنجبیل خام بخورید. دو یا سه برش نازک زنجبیل را به آب لیموترش آغشته و قبل از یک وعده غذایی اصلی میل کنید. یکی از ویژگی های شگفت انگیز زنجبیل تازه این است که هضم غذا را بدون تشدید اسیدیته تحریک می کند.
یک توصیه آیورودایی وجود دارد که می گوید قبل از ناهار و شام زنجبیل تازه بخورید تا هضم را تقویت کند. این گیاه نه تنها آتش هضم را مهار می کند، بلکه باعث اشتها نیز میشود. جذب و انتقال مواد مغذی به بافت های هدفمند بدن را بهبود می بخشد، و کانال های میکروسیرکولاسیون (Microcirculation) بدن را پاک می کند.
زنجبیل تازه یکی از بهترین هضم کنندگان به حساب می آید و به همین دلیل در آیورودا در زمره ریشه های بسیار تکریم شده قرار دارد. هنگامی که غذا در روده راکد میشود، شروع به تخمیر و پوسیدگی کرده؛ و منجر به سوء هاضمه، گاز، نفخ و تشکیل سموم گوارشی (Ama) می شود. زنجبیل تازه با تحریک هضم و سوخت و ساز بدن، به عنوان یک ماده پاک کننده برای سم زدایی عمل میکند. زنجبیل با افزایش تحرک در دستگاه گوارش به رفع یبوست نیز کمک می کند.
زنجبيل براي درمان سرماخوردگي
چای زنجبیل تسكين دهنده دردهاي ناشي از سرماخوردگي است. تهيه ضماد اين تركيب و ماليدن آن بر روي پيشاني نيز همين تاثير را دارد.
پاشویه در محلول پودر زنجبيل و آب گرم جهت درمان سرمازدگي مفيد است.
زنجبیل تازه مانند دهانشویه عمل کرده و دهان را تمیز و ترشحات بزاق را تحریک می کند.
زنجبیل رنده شده را به آب جوش اضافه کنید و بخار آن را استنشاق کنید تا مجاری تنفسی پاکیزه شود.
حمام زنجبیل
در روزهای سرد، حمام زنجبیل و جوش شیرین یکی از بهترین راه های گرم کردن کل بدن، تحریک گردش خون و احیاء متابولیسم است.
فنجان قهوه
قهوه یکی از بزرگترین منابع آنتی اکسیدان در جهان است. برای به دست آوردن یک نوشیدنی فوق العاده کافی است زنجبیل را به قهوه اضافه کنید (حداکثر ۱ قاشق غذاخوری در هر فنجان)، یا سعی کنید Qishr (نوشیدنی یمن) تهیه کنید. این قهوه زنجبیل سنتی خاورمیانه نه تنها تند و خوشمزه است، بلکه میتواند به هضم غذا نیز کمک کند.
چای زنجبیل ساده
زنجبیل خرد شده را درون یک قابلمه کوچک ریخته و ۳ فنجان آب اضافه کنید. حرارت را کم کنید و بگذارید ۵ دقیقه بجوشد. از روی حرارت بردارید، تا کمی خنک شود. قبل از نوشیدن، مقداری لیمو و عسل به آن اضافه کنید. این نوشیدنی عالی منجر به هضم قوی تر و تقویت سیستم ایمنی می شود.
چای زنجبیل در یک روز زمستانی، استخوان های شما را گرم می کند. احتقان غلیظ و سنگین را ازبین می برد، روحیه شما را شاد و شما را به خداحافظی با افسردگی تشویق می کند. زنجبیل، تند، گرم و درعین حال یک پادزهر عالی برای سرما و رطوبت است.
اسانس زنجبیل به روش تقطیر با بخار به دست می آید و دارای خاصیت ضدعفونی کنندگی بالایی می باشد. عطر تندی داشته و اغلب برای معطر کردن اسموتی، نوشیدنی ها، در تهیه‌ی کیک و شیرینی و همچنین در تهیه غذا استفاده میشود.
پودر زنجبیل خشک را در یک ظرف شیشه ای دربسته و در جای خنک، تاریک و خشک نگهداری کنید. همچنین می توانید آن را در یخچال و فریزر بمدت طولانی ذخیره کنید.
ممنوعیت ها
هرچند زنجبیل برای درمان برخی بیماری‌ها استفاده میشود اما امکان حساسیت زایی دارد و باید میزان مصرف آن را کنترل کرد.
مصرف بیش از اندازه آن ممکن است موجب ایجاد مشکلاتی مانند سوزش مری و معده شود و با داروهای قلبی و دیابت یا داروهای ضد انعقاد خون (رقیق کننده خون مثل وارفارین و آسپرین) تداخل داشته باشد.
در مشکلات حاد کلیوی، بیماری های مزمن پوستی، قاعدگی های غیر متعارف و سرگیجه، قبل از مصرف با پزشک خود مشورت کنید. افراد دارای طبع پیتا در مصرف این گیاه دارویی احتیاط کنند.
گردآوری و ترجمه: گروه مترجمین پیام مهر
منابع: Healthline, Healthiest foods
