موسیقی درمانی تکنیکی از طب مکمل است، که از آن، جهت بازیافت، نگهداری و تقویت سلامت جسمی، روحی و عاطفی استفاده می شود. موسیقی درمانی نوعی هنر درمانی است که توسط متخصصین انجام می گردد و می تواند به افراد در هر سنی کمک کند تا سلامت خود را مدیریت کرده و کیفیت زندگی خود را ارتقا دهند.
ایران به عنوان یکی از تمدن‌های کهن، از موسیقی در زمینه‌های درمانی، روحی و عرفانی استفاده کرده است. مراجعه به گذشته تاریخی و دانشمندان مشهوری چون فارابی و ابوعلی سینا اهمیت موسیقی و تأثیر آن بر جسم و روح را به ما اثبات میکند. فارابی در کتاب “موسیقی الکبیر” و ابوعلی سینا در کتاب ” قانون در طب” به این نکته اشاره میکنند.
تاریخچه موسیقی درمانی
از زمان یونان قدیم ارتباط نزدیكی بین موسیقی و شفا وجود داشت. «آپولو» خدای موسیقی در اساطیر یونان و روم باستان از همین اعتقاد نشات می گرفت. استفاده از موسیقی به عنوان روشی برای درمان از زمان ارسطو و افلاطون شروع به پیشرفت کرد و کم کم تاثیرات آن بر روی انسان، توسط دانشمندان کشف شد تا به امروز که علم و طبی جداگانه از موسیقی به وجود آمد. در قرن بیستم فکر استفاده از موسیقی، برای درمان مصدومین جنگ جهانی اول آغاز شد و در سال ۱۹۴۴ اولین برنامه آموزش موسیقی درمانی در دانشگاه میشیگان راه اندازی گردید.
در سال ۱۹۵۰ انجمن موسیقی درمانی و در سال ۱۹۸۵ فدراسیون جهانی موسیقی درمانی در سطح بین‌المللی به ثبت رسید.
روش‌های موسیقی درمانی
این روش درمانی شامل تکنیک هایی از جمله گوش دادن، تأمل بر روی آن و ایجاد موسیقی است. که به دوصورت فعال یا خلاق و غیر فعال یا گیرنده انجام می شود.
در روش موسیقی درمانی فعال نواختن، خواندن و حرکات موزون اساس کار است. در فرآیند فعال، بیماران در ساخت و ایجاد موسیقی شرکت می کنند.
روش غیر فعال شامل شنیدن موسیقی است که بیمار با گوش دادن به موسیقی که در حال نواخته شدن است، مورد درمان قرار می‌گیرد. بیشترین تاثیراین روش برروی واکنش‌های عاطفی و ذهنی است.
در فرایند غیرفعال افراد میتوانند از تاثیرات موسیقی برروی افکار، احساسات یا ایده هایی که توسط آن موسیقی به وجود آمده است، بحث کنند.
تکنیک های فعال و گیرنده اغلب در طول درمان با یکدیگر ترکیب می شوند و هر دو به عنوان نقطه شروع برای بحث در مورد احساسات، ارزش ها و اهداف استفاده می شوند.
موسیقی درمانی می تواند بصورت گروهی یا فردی انجام شود. یک موسیقی درمانگر به فرد اطمینان میدهد که نوع موسیقی انتخاب شده در درمان او مناسب است.
تحریکات صوتی موسیقی برروی فرکانسها و امواج مغزی، باعث ایجاد هارمونی و آزادسازی آندورفین می شود که منجر به انبساط خاطرو شادی می گردد. این مزیت موزیک تراپی میتواند به بالابردن قدرت تمرکز و افزایش بهره هوشی نیز کمک کند.
چه کسانی می توانند از موسیقی درمانی سود ببرند؟
متخصصین موسیقی درمانی متعهد به حمایت از افراد در هر سن، توانایی و پیش زمینه ای هستند. آنها در طیف کاملی از کودکان تازه متولد شده تا بزرگسالان کار میکنند.
این درمان میتواند به افرادی که از اضطراب، افسردگی و تروما رنج میبرند، کمک کند تا منابع اصلی درد را بیان کنند. غوطه ور شدن در موسیقی به بیمار اجازه میدهد تا راحت تر، تجربیات دشوار را شناسایی و پردازش کرده، مهارت های اجتماعی و ارتباطی را توسعه دهد و به سادگی آزادی عاطفی را بیابد.
موسیقی از طریق مسیری متفاوت به افراد در رفع نیازهای توانبخشی پس از سكته مغزی، زوال عقل یا بیماری های مزمن مانند پارکینسون و آلزایمر كمك میكند.
هنگامی که فرد در برقراری ارتباط پس از سکته مغزی دچار مشکل شود، آواز خواندن، کلمات یا عبارات کوتاهی که بر روی یک ملودی ساده تنظیم شده است، اغلب میتواند باعث تحریک توانایی گفتار شود. تجارب موسیقی بخصوص آواز خواندن می تواند به طور موقت به فرد اجازه دهد تا احساسات خود را بیان و با عزیزان خود ارتباط برقرار کند. این تاثیر درمورد افراد زبان پریش (آفازیک) نیز صادق است.
فردی که مهارت های حرکتی اش مختل شده است، میتواند با نواختن ملودی های ساده روی پیانو یا ادوات موسیقی به بهبود کارکرد اعصاب و ماهیچه های حرکتی انگشتانش کمک کند.
یک درمانگر ممکن است قطعه ای از موسیقی را برای کودکان اوتیسم با مهارت های اجتماعی محدود، پخش کند و از آنها بخواهد وضعیت احساسی شخصی که موسیقی را ایجاد کرده تصور کنند. این کار به کودکان اوتیسم کمک می کند تا بتوانند احساسات دیگران را تجربه کنند.
حلقه‌های طبل گروهی برای القای آرامش، فراهم کردن بستر احساسات و تقویت ارتباط اجتماعی در بین اعضای یک گروه استفاده میشود.
همه این تمرینات به درمانگر این امکان را میدهد تا در مورد اجزای روانی، خانوادگی، اجتماعی، فرهنگی و معنوی دنیای درونی فرد تحقیق کند. بیمارها نیازی به آموزش و استعداد موسیقی ندارند. این تمرین بر مهارت فنی تمرکز نمیکند بلکه از موسیقی به عنوان ابزاری برای تأمل و برقراری ارتباط استفاده میکند.
از این نوع درمان، در معالجه بیماری های جسمی مانند سرطان و فشار خون بالا نیز استفاده شده است.
جستجوی یک درمانگر که بیمار بتواند با وی ارتباط برقرارکند با ارزش است. ایجاد یک پایه و اساس قوی از اعتماد و قدردانی میتواند به روند موفقیت در درمان کمک کند.
تاثیرات موسیقی درمانی
- می تواند برای کسانی که در بیان احساسات خود مشکل دارند، راه های ارتباطی فراهم کند.
- تمام جنبه های ذهن، بدن، مغز و رفتار را در برمی گیرد. موسیقی می تواند، ریتم های بدن را کند و ما را به آرامش برساند و روحیه ما را تغییر دهد.
- می تواند احساسات مثبت را برانگیزد و مرکز پاداش را در مغز تحریک کند.
- اغلب قادر به کاهش علائم نگرانی های مربوط به سلامت روان مانند افسردگی، اضطراب، روان گسیختگی، وابستگی به مواد، اوتیسم، مسائل شخصیتی، بی خوابی و دمانس می باشد.
- می تواند عملکرد شناختی، اجتماعی، عاطفی و حرکتی را ارزیابی و تقویت کند.
- سلامت روان و بهزیستی را بهبود ببخشد.
همچنین می تواند کمک کند:
- اضطراب یا استرس را کاهش دهید.
- انگیزه را افزایش دهید.
- عصبانیت، ناامیدی و رفتار چالش برانگیز را مدیریت کنید.
- مهارت های گفتاری، ارتباطی و اجتماعی را بهبود ببخشید.
- بی خوابی را کاهش دهید.
- باعث بهبود حافظه، توجه و قدرت مغز می شود.
- توانایی مقابله با درد را بهبود می بخشد.
- به تنظیم ضربان قلب، تنفس و فشار خون کمک می کند.
موسیقی درمانی برای چه کسانی است؟
موسیقی درمانی برعکس آن چه که بسیاری از مردم می‌پندارند فقط برای افرادی که از مشکلات خاصی چون عقب ماندگی، تأخیر یافتگی رشد، معلولیت‌های جسمی و بیماری‌های روانی رنج میبرند، نیست بلکه افراد عادی هم میتوانند برای کاهش سطح استرس، پیشرفت در عزت نفس، و رسیدن به آرامش بیشتر این روش را امتحان کنند.
محدودیت های موسیقی درمانی
موسیقی درمانی به طور کلی نتایج مثبتی به همراه دارد، اما به عنوان یک درمان مستقل برای موارد جدی پزشکی و روانپزشکی توصیه نمیشود. در کنار موزیک تراپی که به کاهش برخی از علائم این افراد کمک می کند، سایر روش های درمانی مانند دارو درمانی، فیزیوتراپی یا روان درمانی نیز ممکن است لازم باشد.
علاوه بر این، در حالی که امکان استفاده از هر نوع موسیقی در موسیقی درمانی به طور مؤثر وجود دارد، همه تراپیست ها هر نوع موسیقی را درمانی نمی دانند. استفاده از نوع خاصی از موسیقی، غالباً به ترجیحات فرد و شرایطی که توسط آن فرد تجربه می شود بستگی دارد و برخی از اشکال موسیقی ممکن است باعث تحریک شوند. یک درمانگر برای دستیابی به موفقیت در موسیقی درمانی، باید اطمینان حاصل کند که ترجیحات موسیقی فرد در درمان مورد توجه قرار می گیرد.
موسیقی درمانی مقرون به صرفه است. عوارض جانبی ندارد و توسط افراد به خوبی پذیرفته می شود.
ترجمه و تنظیم: گروه مترجمین پیام مهر
منبع: Psychology Today
