استقبال از بهار

نوروز در ایران باستان به قبل از دوره مادها و هخامنشیان برمی‌گردد که به نام عید رستاخیزی در آغاز بهار، برگزار می‌شده‌است. ایرانیان نوروز را آغازگر رستاخیز طبیعت، گاه رویش و زایش باغ و بوستان می‌دانند و بر این باور هستند که در نوروز، همزمان با طبیعت، باید روزگار نو و جدیدی را با روان و نگرش نو، در تن‌پوش تازه ای آغاز کنند. نوروز مهم‌ترین جشن ملی ایرانیان است که همه‌ی مردم قبل از فرا رسیدن بهار، در تلاش برای تدارکات آن هستند تا همه چیز مهیای آمدن بهار و برپا شدن خوان نوروزی شود؛ شروع جشن نوروز با اعتدال بهاری همزمان است.

ایرانیان باستان از نوروز به عنوان «ناوا سرِدا» یعنی سال نو یاد می‌کردند. مردمان ایرانی آسیای میانه در دوره‌ سغدیان (Sogdin)  و خوارزمشاهیان، نوروز را نوسارد و نوسارجی، به معنای سال نو می‌خواندند.

نوروز در دوره‌ی اشکانیان و ساسانیان هم گرامی بود. در دوره ساسانیان، نوروز به دو دوره نوروز کوچک و نوروز بزرگ بخش‌بندی می شد. نوروز کوچک از یکم تا پنجم فروردین طول می‌کشید. اسم دیگر نوروز کوچک، نوروز عامه بود و روز ششم که به خرداد‌روز مشهور بود، نوروز بزرگ یا نوروز خاصه نامیده می‌شد.

از دیرباز آداب و رسوم استقبال از عیدنوروز در ایران شامل مراسم چهارشنبه سوری و افروختن آتش، خانه تکانی، چیدن سفره هفت سین، پختن سمنو، خرید لباس های نو، یادکردن از رفتگان، سبز کردن سبزه به قوت خود باقی مانده است.

در ایران باستان اعتقاد بر این بود که نباید هیچ گونه آلودگی از سال پیش، بر جسم و جان خانه باقی بماند و باید سال نو در محیطی پاکیزه برای اعضای خانواده آغاز شود از این رو به خانه تکانی می پرداختند. مراسم خانه تکانی فقط مختص ایرانیان نیست بلکه این مراسم در کشورهای دیگری منجمله چین با عنوان نینیابات(Ninyabaat)، درژاپن با عنوان اسوجی (( お掃除))، در تایلند باعنوان سونگکران (Songkran)، در گواتمالا با عنوان کوئیمادل دیابلو، تاجیکستان، قزاقستان، جمهوری آذربایجان، افغانستان و سایر کشورها نیز انجام می شود.

فراموش نکنیم که خانه تنها یک نمود بیرونی از زندگی است و آنچه اهمیت دارد این است که با دلی پاک و عاری از هر گونه کینه و نفرت به استقبال عید نوروز برویم.

یکی دیگر از زیبایی های این آیین باستانی از راه رسیدن حاجی فیروز و عمو نوروز است. حاجی فیروز یک چهره شناخته شده فولکلور ایرانی است که در روزهای پایانی سال، به شهرها و روستاها می آید تا خبر رسیدن نوروز را به مردم بدهد. حاجی فیروز مردی لاغراندام است که کلاه دوکی بر سر دارد و گیوه های نوک تیز با لباسی سُرخ برتن می کند. او یک دایره‌ زنگی یا تنبک در دست می گیرد و به رقص، شیرین‌کاری و خواندن آواز می پردازد.

به جز حاجی فیروز، چهره دیگری نیز در خیابان ها به چشم می خورد که آمدن سال نو را نوید می دهد و با نام عمو نوروز شناخته می شود. این شخصیت به همراه حاجی فیروز می آید و در شهرها و روستاها به گردش می پردازد. از ویژگی های ظاهری عمونوروز می توان به مو و ریش سفید، کلاه نمدی، کمربند ابریشمی آبی، شال سفید، شلوار کتان و گیوه تخت‌ او اشاره کرد.

یکی دیگر از رسوماتی که اکثر افراد بر آن پایبند هستند پنجشنبه آخر سال و یادکردن از رفتگان است. اعتقاد بر این است که عزیزانی که در قید حیات نیستند، در آغاز سال جدید چشم انتظار دیدارند. معمولا افراد با گل، سبزه، خیرات و شیرینی به مزار آن‌ها می‌روند و از آن‌ها می‌خواهند که در سال جدید برایشان از خداوند، آرزوی سلامتی و گشایش تمام مشکلاتشان را داشته باشند. برخی افراد نیز، به اماکن مقدس و زیارتی می‌روند و مراسم تحویل سال نو را در آنجا برگزار می‌کنند.