شاواسانا فن آرامش در یوگا است. این فن معمولاً بعد از اتمام حرکات یوگا انجام می‌شود ولی می‌توان آن را در هر زمان و فرصتی انجام داد.
شاواسانا یک حرکت مهم در یوگاست. در کتاب هاتا یوگا پرادیپیکا Hatha Yoga Pradipika) ( که از کتابهای مرجع و معتبر یوگا است از شاواسانا به عنوان یک حرکت مهم آرام‌بخش نام برده شده‌است. در کتاب گرندا سامهیتا (Gheranda Samhita) از دیگر کتابهای مرجع مهم یوگا نیز ضمن تأئید و اهمیت این حرکت مهم از آن به عنوان یک روش تنش‌زدائی و رفع بی‌قراری نام برده شده‌است.
انجام دادن شاواسانا به انسان مجالی برای کسب انرژی و رهایی از تنش‌ها می‌دهد. تنش‌هائی که برای بدن، روان و روح نوعی سم محسوب می‌شوند. تأثیرات شگفت انگیز شاواسانا زمانی کاملاً مشخص می‌گردد که فرد هر روز حدود ۲۰ الی ۳۰ دقیقه بدان بپردازد. تأثیرات این فن باز هم بیشتر خواهد شد اگر بعد از تعدادی حرکات نرمشی و یا حرکات یوگا انجام پذیرد.
تحقیقات متعدد نشان داده که انجام دادن مرتب شاواسانا به‌خصوص بعد از حرکات آسانائی یا ورزشی موجب :
آرامش جسمانی و ذهنی،
کاهش تنش و عصبیت،
کارکرد بهتر قلب و سایر اندامهای بدن،
خون رسانی بهتر به تمام اندامهای بدن،
افزایش انرژی،
تقویت دستگاه ایمنی بدن،
افزایش سطح هشیاری،
وضوح تفکرات،
افزایش قدرت یادگیری و خلاقیت،
شادمانی و نشاط،
اخلاق نیکو و بهبود روابط.
از این روش می‌توان برای حساسیت زدائی، اضطراب و انواع ترس‌ها کمک گرفت. این شیوه در درمان با یوگا ( یوگا تراپی ) و رفتار درمانی کاربرد فراوان دارد.
روش اجرا :
در مکان راحتی روی زمین دراز بکشید. پاها را کمی‌از هم دور کنید. دست‌ها را با فاصله کمی‌از بدن روی زمین قرار دهید. دقت نمائید که سر شما صاف و در امتداد بدن روی زمین قرار داشته و زمین را لمس کند.
برای شروع چند نفس عمیق و بلند بکشید و سپس پلکها را به آرامی‌ببندید و آرام و راحت تنفس کنید. در روند تنفس سعی کنید که زمان بازدم طولانی تر از زمان دم باشد. سعی نمائید که در طول این تمرین بدن کاملاً ساکن و بی‌حرکت باقی بماند.
حالا با چشمان بسته انگشتان پای چپ خود را یکی یکی ملاحظه نموده به آنها آرامش و رهائی دهید. این ملاحظه، آگاهی در مورد وضعیت بدنی تان را افزایش می‌دهد و نهایتاً موجب ادراکی وسیع تر می‌شود. سپس این کار را به ترتیب با روی پا، کف پا، پاشنه، مچ، ساق، زانو و پشت زانو، کشاله و پشت کشاله پای چپ خود انجام دهید. اجازه دهید تمام پای چپ شما آگاهانه آرام، رها و منبسط گردد. تمام وزن پای خود را حس نموده و آن را روی زمین رها نمائید.
سپس عین همین اعمال را برای پای راست انجام دهید.
حالا برای لحظاتی توجه خود را به عضلات لگن معطوف نموده و اجازه دهید تمام سنگینی و وزن آن روی زمین رها باشد.
به‌تدریج آگاهی خود را روی تمام قسمتهای شکم و کمر، سینه و پشت، شانه‌ها و کتف معطوف نموده آنها را رها و آرام سازید.
سپس با یک بار گردش سر به سمت چپ و راست تمام عضلات مربوط به قسمتهای گردن از جلو و عقب را رها ساخته، به آرامی‌آب دهان خود را قورت دهید . توجه داشته باشید که آرام سازی عضلات گردن نقش مهمی‌در رهاسازی و آرامش سایر قسمتهای بدن دارد.
حالا به آرواره‌ها و زبان توجه نموده آنها را در راحت ترین و رهاترین وضعیت قرار دهید. سپس آگاهی خود را متوجه گونه‌ها، پلکها، پیشانی و اطراف گوشها و پوست سر نموده و اجازه دهید همه آنها در رهائی و راحتی و به دور از هرگونه انقباض و تنش قرار گیرند.
حال آگاهی خود را معطوف به بازو، پشت بازو، آرنج، ساعد، ساق، پشت دست، کف دست و انگشتان دست راست نموده آنها را از تنش رهائی بخشید. در انتها عین همین کار را با دست چپ انجام دهید.
بعد از این مرحله به روند تنفس خود آرامش بیشتری ببخشید. ملاحظه تنفسهای آرام، هماهنگ، عمیق و شکمی(دیافراگمی)، آگاهی به جریان تنفس در داخل بینی و عبور آن از گلو و شش‌ها، آگاهی به خنک شدن نوک بینی در دم و گرم شدن نوک بینی در بازدم بر آرامش درون و بسط ادراکی شما می‌افزاید.
اجازه دهید آرامش تمام وجود شما را فرا گیرد و این مهارت بزرگ را برای فرو بردن خود به رهائی و آرامش به طور ارادی داشته باشید.
ذهن را معطوف به آرامش بیشتر و عمیق تر نمائید.
معطوف به رهائی…
رهائی از همه چیز… همه جا… و همه کس…
ملاحظه رهائی و شاهد خاموش بر جریانات درون و ایجاد سکوت
قابل توجه: در این تمرین باید هشیاری خود را حفظ نمائید و بیدار بمانید. هر چند افراد مبتدی و یا دارای خستگی روانی ممکن است به خواب فرو روند. در صد محدودی از افراد احساسات گوناگونی منجمله سبکی یا سنگینی خاص در برخی از اعضای بدن، کاهش مختصر فشار یا حتی ادراکات فراحسی ممکن است داشته باشند که با تداوم انجام دادن این تمرین از بین خواهد رفت .
دکتر ساعد احمدی
