طب سوزنی شاخه‌ای از طب سنتی چین است که همانند هومیوپاتی، آیورودا، طب یونانی، طبی گیاهی و … در گروه طب تکمیلی یا طب جایگزین (Alternative/Complementary Medicine) طبقه بندی می‌شود.
از نظر تاریخی قدمت این شاخه از طب چین به چندین سال قبل از میلاد مسیح می‌رسد. به طوری که قدیمی‌ترین سوزنهای یافته شده به نام Bain Stone مربوط به دوران نوسنگی است.
این روش درمانی در طی اعصار و قرون رشد یافته و تکمیل شده‌است . قدیمی‌ترین طومار ابریشمی‌یافته شده به نام Canon of Medicine متعلق به ۵۰۰-۳۰۰ سال قبل از میلاد مسیح است و در آن نقاط مربوط به طب سوزنی و چگونگی استفاده از آنها در درمان بیماریها به طرز کاملاً دقیقی توضیح داده شده‌است. در قرن ششم بعد از میلاد طب سوزنی به کشورهای شبه قاره هند و شرق آسیا مانند کره و ژاپن گسترش یافت. در قرن هفتم بعد از میلاد، دولت ژاپن گروههای زیادی از پزشکان خود را برای تحصیل طب سوزنی به چین اعزام کرد.
در قرن۱۶ بعد از میلاد فرانسویها با این روش طبی آشنا شدند. در سال ۱۹۴۵ درمانگاه طب سوزنی در بیمارستان بین‌المللی صلح به‌نام دکتر Norman Bethun آغاز به کار کرد و در سال ۱۹۷۵ سازمان بهداشت جهانی WHO طب سوزنی را مورد تایید قرار داد و استفاده از آن را به بیماران توصیه کرد.
طی توافقی میان سازمان بهداشت جهانی و دولت چین پزشکان داوطلب از بیش از یکصد کشور جهان در مراکز آموزشی طب سوزنی در چین آموزش دیده‌اند.
در بیست و دومین اجلاس اداره نظارت بر امور دارویی و غذایی آمریکا FDA درسال ۱۹۹۶ مقالات و بررسیهای به عمل آمده در زمینه طب سوزنی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت که طی آن دانشمندان شواهدی از مطالعات بالینی در زمینه‌هایی مانند دردهای حاد و مزمن، وابستگیهای دارویی و اعتیاد به مواد مخدر، آسم وغیره را ارائه دادند و مطالعات استاندارد انجام شده نشان داد که طب سوزنی در دستان ماهر و ورزیده کاملاً بی خطر و بدون عارضه‌است و اثرات درمانی قابل توجهی دارد و بعد از این اجلاس بود که طب سوزنی از کلاس III به کلاس FDA II که شامل روشها و وسایل درمانی موثر و مطمئن که کاربرد آنها در موارد تحقیق شده مجاز است منتقل شد.
هم اکنون تخمین زده می‌شود که بیش از یک میلیون درمانگر در خارج چین از طب سوزنی در درمان بیماران خود استفاده می‌کنند که بیش از سیصد هزار نفر آنها پزشک هستند.
نشریه دیلی میل لندن Daily Mail در تاریخ ۲۶ ژانویه ۲۰۰۰ گزارش داد که بر مبنای نظرخواهی دقیقی که از سوی انجمن پزشکان بریتانیا انجام شده‌است، ۸۰٪ پزشکان خواهان استفاده از طب سوزنی در سیستم خدمات بهداشتی بریتانیا هستند و بیش از ۵۰٪ پزشکان این کشور یا خود بیمارانشان را با روش طب سوزنی درمان می‌کنند یا در موارد لزوم آنان را برای استفاده از این روش ارجاع می‌دهند.
سازمان بهداشت جهانی اخیراً فهرستی از موارد استفاده از طب سوزنی در درمان بیماریها را مورد تایید قرار داده‌است که به منظور آشنایی خوانندگان محترم برخی موارد آن در پایان این مقاله ضمیمه شده‌است.
همان‌گونه که از نام این شاخه از طب یعنی طب سوزنی برمی‌آید، در این روش درمانی از سوزنهایی به باریکی مو Filiform needle استفاده می‌شود. این سوزنها از نقاط ویژه‌ای از بدن در اندامهای تحتانی، فوقانی، تنه، سر و گردن و به ویژه لاله گوش فرو برده می‌شوند.
تحریک هریک از این نقاط باعث بروز آثار تسکینی و درمانی ویژه‌ای می‌شود که برای هر نقطه اختصاصی است به گونه‌ای که برای هر نوع بیماری از مجموعه نقاط خاصی در یک جلسه درمان استفاده می‌شود.
مطابق الگوی طب سنتی چین حیات بر اساس وجود نیرو یا انرژی حیاتی به نام qi «چی» یا «کی» استوار است و هرگونه اختلال در میزان انرژی حیاتی چه در مقیاس کل بدن و چه در محدوده هر عضو مانند کبد، طحال، ریه و غیره… و یا هرگونه اختلال یا انسداد در مسیر کانالها و مراکزی که این انرژی در آنها جریان دارد، می‌تواند باعث بروز بیماری یا در نهایت منجر به مرگ شود.
مطابق این الگو تحریک نقاط طب سوزنی افزایش یا کاهش انرژی حیاتی را به حالت تعادل باز می‌گرداند و انسداد یا اختلال موجود در جریان انرژی حیاتی را دفع می‌کند و باعث بهبود بیماری می‌شود. از دیدگاه فلسفه و طب چین انسان جزء لاینفک طبیعت و جهان و جزء تکمیل‌کننده کل هستی است که به طور دایم با طبیعت و محیط اطراف خود در حال کنش متقابل است و این مجموعه بی وقفه رو به کمال حرکت می‌کند. چینی‌ها این پدیده حرکت و پیشرفت مداوم را منطبق بر یک قانون طبیعی موسوم به تائو Tao می‌دانند و آن‌گونه که در تعالیم لائوتسه دیده می‌شود Tao قدرتی است که تمام موجودات عالم را خلق کرده‌است.
ین Yin و یانگ Yang دو نیروی محرکه تائو در جهان هستی به شمار می‌روند. قطبیت، دوگانگی و میدان کشش بین دو قطب ین و یانگ که در عین تضاد و تقابل مکمل یکدیگرند و در تمام مظاهر و زوایای خلقت در کنار هم دیده می‌شوند و نمی‌توانند بدون یکدیگر وجود داشته باشند و در هماهنگی با یکدیگر کل هستی را به وجود می‌آورند شالوده مکتب تائوئیسم و طب سوزنی است.
این سیستم دوقطبی در تولید توارث و انتقال انرژی نقش حیاتی دارد و به همین دلیل نیز در تشخیص و درمان بیماریها به روش طب سوزنی نقشی کلیدی ایفا می‌کند.
مثلاً آب، نمونه ین و آتش نمونه یانگ است. به این ترتیب از مشخصات یانگ گرمی، روشنی، حرکت و در انسان بیماریهای حاد جسمی و حالات روانی مانند شیدایی و از مشخصات ین سردی، تاریکی، سکون و در انسان بیماریهای مزمن جسمی و حالات روانی مانند افسردگی را می‌توان بر شمرد.
بدیهی است که ین و یانگ و مصادیق آنها مانند گرمی و سردی، حرکت و سکون، روشنی و تاریکی و همچنین انرژی حیاتی “qi” «چی» غیرمادی هستند و برای تجلی به محیط مادی نیاز دارند.
و به این‌ترتیب فیلسوف چینی محیط مادی جهان اعم از طبیعت و انسان را مشتمل بر (۵) پنج عنصر آب، خاک، آتش، فلز و چوب می‌داند که معادل آنها در انسان به‌ترتیب کلیه، طحال، قلب، ریه و کبد نام می‌گیرند.
لازم به‌ذکر است که این اعضاء در طب چینی همان‌گونه تعریف نمی‌شوند که ما در طب غربی می‌شناسیم و به عبارتی معادل همدیگر نیستند.
به این‌ترتیب تائو Tao به کمک نیروی محرکه ین و یانگ و انرژی حیاتی «چی» و ۵ عنصر اولیه ذکر شده که بین خود روابطی چند جانبه دارند، روابط انسان و جهان را تبیین و تفسیر می‌کند.
پزشکان و دانشمندان چینی بعد از جنگ جهانی دوم نه تنها طب سوزنی را از دل قرون و اعصار بیرون کشیده و گرد زمان را از چهره آن زدودند بلکه آن را به علم روز نیز مزین کردند و به جهانیان عرضه داشتند.
این روش درمانی که در آن از هیچ نوع دارویی استفاده نمی‌شود در مقایسه با روشهای درمانی رایج:
۱- بسیار ارزان است.
۲- بسیار ساده و در هر جایی اجرا شدنی است.
۳- کاملاً موثر است.
۴- اگر به‌وسیله پزشکان مجرب و کارآزموده اجرا شود مطلقاً بدون عارضه‌است.
