آهیمسا، اولین مرحله یاما
فشار های ناشی از مشكلات روزمره از عوامل مؤثر در بروز خشم است. در این مقاله به بررسی روش هایی برای مقابله با این فشارها می پردازیم. روش های كاهش تنش های ناشی از مشكلات روزمره:
۱) بهره گیری از خاصیت امواج آلفا
بر اثــــر فعالیت الكتریكی مغز انسان چهار نوع موج تولید می شود كه در دستگاه ثبت امواج مغزی موسوم به الكترو آنسفالوگرافی یا EEG به صــورت خطوطی با اشكال گوناگون به نمایش در می آیند. این امواج چهار گانه را با حروف لاتین آلفــا، بتــا، تتـا و دلتا نامگذاری كرده اند. هنگام بیداری امــواج مغز انسان از نوع بتا است. در حالت خلسه و نیمه هوشیاری این امواج از نوع آلفا خــواهد بود. امواج تتا مربوط به خواب سبك است و امواج دلتا نیز هنگام خواب عمیق ایجاد می شود.
هنگامی كه فــردی به خواب می رود در بدن وی تغییرات زیستی ویــژه ای روی می دهد. ابتدا با كاهش فعالیت نیمكره چپ عضلات شخص به حالت شلی و آرامش می رسند و كل بدن رها می شود. به همین دلیل هنگام خــواب افكار گوناگون به مغز هـجوم می آورند. بر اثر كاهش فعالیت نیمكره چپ، نیمكره مقابل كه احساسات و تفكرات انسان را در اداره خود دارد غالب می شود. افــكار گوناگون بویژه تفكرات منفی و نیز درد های مختلف بدنی به فرد هجوم می آورند.
درپــــی خسته شدن نیمكره راست، مغز میانی فــعال می شود و میزان تــولید امواج آلفا افزایش می یابد كه این حالت خلسه است. در این حالت تـوان تلقین پذیری فرد بسیار بالا است. امــواج آلفا ناشی از فعالیت مغز میانی است كه با فـعال شدن آن تلقین پذیری و دریافت های ذهنی انسان افزایش می یابد.
هنگام به خواب رفتن و نیز در زمان بیدار شدن فرد خـود را در مرحله تولید امواج مغزی نوع آلفا می یابد. در برخی موارد با بهره گیری از برخی تمرین هایی مانند شاواسانا Shavasana می توان خود را به صورت ارادی در حالت تولید امواج آلفا قــرار داد. در مــرحله تولید امواج مغزی نوع آلفا قدرت یادگیری فرد بسیار زیاد است و به سرعت مطالب شنیداری را یاد می گیرد. به همین دلیل باید سعی كنیم هنگام به خواب رفتن یا بیدار شدن بــرخی جملات تلقینی مثبت یا پاره ای ذكر ها را تكرار كنیم. زمانی كه فــرد به خواب می رود مغز وی تا زمان بیدار شدن به آخرین پیامی كه پیش از به خواب رفتن دریافت كرده می پردازد و مرتب روی آن كار می كند.
هنگام خواب فرآیند تفكر در ضمیر ناخودآگاه ما ادامه دارد و همین عامل علت دیدن خواب های معمولی است. اگر كاری كنیم كه آخرین پیام های ارسالی به مغز پیش از به خواب رفتن، پیام های مثبت مانند ذكر، دعا و جملات مثبت باشد، فكر ما در طول شب با این پیام ها مشغول خواهد بود و هنگام صبح با یك حال روحی مثبت از خواب بر خواهیم خواست. در حالیكه اگـر با ذهنی آكنده از افكار منفی خوابیده باشیم هنگام صبح نیز با حالت روحی منفی بیدار خـــواهیم شد. از این رو، تماشای برنامه های تلویزیونی و فیلم هایی با جنبه های منفی پیش از خوابیدن به هیچ وجه مناسب نیست و سلامت ذهنی افراد را تحت تأثیر قرار می دهد.
حال اگر به هــر دلیل پیش از خواب برنامه ای با بار منفی را تماشا كرده باشیم، می توان هنگام خواب با ذكر گفتن و دعا كردن برای خـود یك حالت ذهنی مثبت ایجاد و ذهن خود را تا صبح با افكار مثبت ناشی از ذكر و دعـا مشغول كنیم تا آثار زیانبار ناشی از تماشای فیلم كاهش یابد. نكته مهم این است كه هنگام بیدار شدن حتی پیش از باز كردن چشمان خود نیز می بایست همان جملاتی را كه شب تكرار كرده بودیم بار دیگر مرور كنیم. در اینجا یكی بودن جمله های شب و صبح از اهمیت ویژه ای بـــرخوردار است. البته، می توان در روزهای مختلف جمله های گوناگونی را انتخاب كـرد اما به طور حتم بایــد جملات هنگام خواب و بیداری كلمه به كلمه یكسان باشند. این امر باعث می شود تا ذهن كه هنوز در مرحله تولید امواج آلفا است در اندیشه مثبت قرار گیرد.
نكاتی درباره رویاهای صادقانه
این خواب ها چند ویژگی دارند. نخست اینكه به طور معمول بین ساعت دو تا چهار بامداد ایجاد می شوند. دومین ویـژگی رویاهای صادقانه این است كه چند بار تكــرار می شوند و تنها در این صورت می توان به آنها اطمینان كرد. ویژگی ســوم این خواب های صادقانه عامل پیدایش آنها است.
چند عامل در پیدایش رویاهای صادقانه نقش دارند. گاه فرد بر اثر انجام دادن یك كار خوب به حال روحی مثبتی دست می یابد. در اینجا خواب صادقانه از انرژی روحی مثبت وی ناشی می شود.گاه رویاهای صادقانه بر اثــــر اتصال به مجاری انرژی مانند پیامبران امامان و اولیای خداوند بر فرد نمایان می شود. سرانجام در برخی موارد خواب های صادقه ناشی از اتصال روحی فرد به منبع انرژی الهی است. به هر حال خواب های صادقانه به حال روحــی فرد در زمان خوابیدن بستگی ندارند. یعنی، ممكن است فردی شب هنگام در وضع روحی نامناسبی خوابیده باشد اما در طول خواب یك رویای صادقانه ببیند.
گاه دردها و ناراحتی های جسمی به دیــــدن خواب های ناهنجار و پراكنده منجر می شوند. كمترین فایده ای كه از مثبت نگه داشتن فكر خود می بریم این است كه صبح روز بعد با آرامش از خواب بیدار خواهیم شد.
۲) به كارهای زندگی خود معنا و مفهوم ببخشیم
تمامی كارهای روزمره یك تأثیر روانی مثبت یا منفی در پـی خواهد داشت. در واقع انجام هــر كاری بر حالت روانی ما تأثیر می گذارد و آن را مثبت یا منفی می كند. اگــر كاری را با بی میلی و ناراحتی انجام دهیم نتیجه آن نیز با ناراحتی همراه خواهد بود و در نهایت این نارضایتی از انجام كار همواره به صورت اجباری با آن همراه خواهد بود و به سرعت زمینه بــروز خشم را فراهم می آورد.
همواره باید به خــــاطر داشت كه نتیجه هــر كاری به بینش ما در زمان انجام آن كار بستگی دارد برای نمونه، اگــر یك بانوی خانه دار در موقع انجام دادن كارهایش با نارضایتی این طور بیاندیشد كه « من مانند یك خدمتكار در خانه كار می كنم و دیگران تنها می خورند و می خوابند » نه تنها در كارهای منزل موفق نخواهد بود بلكه بار ذهنی منفی وی نیز زمینه بـــروز حملات خشم را در او ایجاد خواهد كرد. حال اگر همین فــــرد اینگونه بیاندیشد كه « من سرگرم خدمت به همسر و فرزندان خود هستم و مــوجبات راحتی و رضایت آنان را فراهم می كنم » به طور حتم از سلامتی روانی بیشتری برخوردار خواهد بود.
در صورتی كه برای هـــر كاری از ابتدا معنی و مفهومی مثبت در نظر بگیریم، می توانیم هنگام پرداختن به آن نوعی انرژی مثبت روانی كسب كنیم. برای نمونه، ایـــــن فكر كه : « با انجام این كـــار برای دیگران سودمند هستم » باعث مــــی شود تا به كارهای خود معنی و مفهوم بهتری ببخشیم. این امر به ویژه در مورد كارهایی كه به ناچار انجام می دهیم از اهمیت فراوانی برخوردار است.
برای معنی بخشیدن به كارهای زندگی می توان از یك تمرین عملی بهره گرفت. این تمرین را ابتدا در مـــورد كارهای مورد علاقه خود انجام می دهیم و سپس به سراغ كارهای اجباری كه آنها را دوست نداریم می رویم.
تمرین عملی:
هر روز صبح نخستین كاری را كه پس از بیدار شدن از خواب روز خود را با آن آغاز می كنیم با ذهنیت مثبت انجام دهیم و برای آن معنایی مناسب ایجاد كنیم. یعنی، كار خــود را سودمند بدانیم و با دید مثبت به آن بنگریم. حتی برای اعمال به ظاهر بسیار پیش و پا افتاده مانند دفع ادرار نیز می توان معنی و مفهومی مناسب یافت. در همین مثال می توان با خود اندیشید كه با دفع ادرار مـــواد زاید و خطرناك را از بدن دور و به سلامت خود كمك می كنیم. در مراحل بعدی می توان همین كار را در مــــورد اعمالی كه به طور روزمره و به اجبار انجام می دهیم نیز آزمایش كنیم. بـه طور كلی مثبت نگه داشتن ذهن از مهمترین عوامل مؤثر در مهار خشم ناشی از فشار های روحی روانی است. باید با خود بیاندیشیم، حال كه آفریده شده ایم و زندگی می كنیم می توانیم سودمندترین فرد باشیم.
۳) تمرین های مثبت گرایی
این تمرین ها را می توان در مواقع نیاز یا زمان بیكاری در طــول روز انجام داد. با انجام دادن این تمرین ها فضای ذهنی ما مثبت نگه داشته می شود. در زندگی عــــوامل منفی بسیار زیادی وجـــود دارند كه باعث منفی شدن دریافت های ما از پدیده های زندگی می شوند. برای استوار ماندن در طـــوفان های زندگی می بایست همانند درختی تنومند ریشه ای محكم داشته باشیم. باید پایه های فكری خود را در زمینه ذهنی مثبت مستحكم كنیم. با این كار می توان بر عمل ها و عكس العمل های طبیعی خود مسلط شد. فــردی كه بر عكس العمل های خود مسلط شده باشد هر كنش منفی را با واكنشی منفی پاسخ نمی گوید.
تمرین اول:
جمله « ایست، من سعی می كنم آرامشم را حفظ كنم ».
تمرین دوم:
تمرین نیم ساعته به كار نبردن افعال منفی كه پیشتر توضیح داده شد.
تمرین سوم:
در طول روز هـــر زمان كه فراغت داشتیم ابتدا كارهای خوب خود در حق دیگران و سپس نیكی های دیگران در حــــق خودمان را یادآوری كنیم. یادآوری این مطالب در درجه نخست باعث افـــزایش اعتماد به نفس فـــرد در انجام كارهای مثبت و ترغیب وی برای پرداختن به كارهای خوب خواهد شد. یادآوری خوبی های دیگران نیز اهمیت بسیار زیادی دارد. اما اگر ابتدا خوبی های خود را یادآور شویم ذهن آزاد خواهد شد و در برابر یادآوری این خاطرات از خود مقاومتی نشان نخواهد داد.
یادآوری نیكی های دیگران باعث می شود تا احساس كنیم كه مورد محبت دیگران قرار گرفته ایم. اگر در خاطرات خــود هیچ خوبی از سوی دیگران را به یاد نیاوریم، باید به خود هشدار دهیم كه مبادا بسیار منفی گرا شده و خوبی های دیگران را نادیده گرفته باشیم. این تمرین در وهله بعدی باعث می شود تا فــرد احساس سودمند بودن را تجربه كند و در زمان خشم تسلیم تفكرات منفی خود نشود. با یادآوری خوبی های خود و دیگران در فرد نوعی آگاهی ایجاد می شود. هیچكس مایل نیست فردی را كه در حق او خـــوبی كرده آزار دهد. به همین دلیل یادآوری خـــوبی های دیگران مانع آن می شود تا در موارد خشم دست زدن به هر كاری را برای خـــود مجاز بدانیم.
تمرین چهارم:
به نكات مثبت زندگی خود بیاندیشیم. یادآوری نكات مثبت باعث می شود تا فرد نقاط قــوت شخصیت خود را شناسایی كند و به تقویت آنها بپردازد و نیز پس از شناخت نقاط ضعف خود در صدد اصلاح آنها برآید. انسان ها آفریده شده اند تا نقاط ضعف شخصیت خود را اصلاح كنند و به كمال دست یابند. برای اصلاح نقاط ضعف شخصیت خود می توان از یادآوری خوبی ها و نقاط قوت شخصیت خویش به عنوان ابزاری مطمئن بهره گرفت. در این تمرین مدت محدودی از طول روز، برای مثال ۱۰ دقیقه را در نظر می گیریم و نكات مثبت زندگی خود را روی كاغذ می آوریم. ما بینایی داریم، شنوایی داریم، سلامتی داریم، همسر و فرزندانی خوب داریم، این ها همگی از نكات مثبت زندگی ما هستند.
برای دیدن نقاط مثبت باید با ذره بین مثبت نگاه كـــرد. هنگامی كه انسان به نقاط مثبت زندگی خود می اندیشد، می آمـــوزد كه چگونه ناملایمات زندگی را تحمل و بر طرف كند. به بیان دیگر می توان با نیروی حاصل از نقاط مثبت نیروی نقاط منفی را خنثی یا حتی به مثبت بدل كرد. این تمرین به آن معنی نیست كه شخص با فریب دادن خود نكات منفی زندگی اش را نبیند، بلكه هــــدف از تمرین تقویت این توانایی است كه تنها به دیدن نقاط منفی اكتفا نكنیم. این تمرین امید و حس اعتماد به نفس را در ما قوت می بخشد.
تمرین پنجم:
باید در زندگی خود نوعی ایمان ایجاد كنیم. با این كار در سختی ها به تكیه گاهی مطمئن تمایل پیدا می كنیم. در غیر این صورت به اطرافیان خود تكیه خواهیم كرد. از آنجایی كه آنان نیز همانند خود ما افرادی كامل نیستند نمی توانند مـایه آرامش و تكیه گاهی مناسب بـرای ما باشند. برخورداری از اعتماد و تكیه گاهی مطمئن به انسان این امكان را می دهد تا مشكلات ذهنی خود را به گونه ای مثبت حل و فصل كند. هدف از تمامی این تمرین ها این است كه نیروی عشق را جایگزین نیروی خشم كنیم.
با انجام دادن این تمرین ها فرد باور می كند كه می تواند برای دیگران سودمند باشد و به آنان كمك كند. این باور، اعتماد بنفس وی را افزایش خواهد داد. باید توجه داشت كه هنگام انجام دادن این تمرین ها نبایستی در ورطه غرور افتاد، تنها باید بـرای دستیابی به اندیشه های مثبت، نقاط مثبت زندگی خود را یادآوری كنیم.
به قلم استاد مایا ماچوه
