ماساژ، درمانی برای کودکان

مشت و مال يا ماساژ، از قديمي ترين روشهاي درماني است که نخستين بار در سده دوم پیش از ميلاد در چين باستان توصيف شده و همزمان در هند و مصر نيز رواج يافته است. امروزه روشهايي نظير ماساژ درماني جاي خود را به داروهاي شيميايي داده اند اما، طرفداران “طب جايگزين” همچنان براي درمان ناهنجاریهای گوناگون از جمله اضطراب از ماساژ درماني استفاده مي کنند.

آيا ماساژ درماني به راستی سودمند است؟

در پاسخ به اين سوال دکتر تيفاني فيلد و همکارانش در مؤسسه پژوهشهای پزشکي دانشگاه ميامي آمریکا در يک رشته مطالعات پژوهشي به بررسي علمي اثر بخشي ماساژ در درمان بیماریهای جسمي و رواني کودکان پرداختند.

دکتر فیلد، ماساژ را “دستکاري نسوج عميق بدن که موجب تحريک گيرنده های فشار مي شود”، تعريف کرد. وی بررسیهای خود را بر ارزیابی اثر بخشی ماساژ درماني در کاهش درد، افزايش هوشياري، تقويت کارکرد دستگاه ايمني، توان رویارویی با استرس، کنترل اضطراب، بهبود افسردگي و از همه مهمتر تسهيل رشد جسمي متمرکز کرد.

پژوهش های انجام شده

بسياري از پژوهشهاي مربوط به آثار ماساژ درماني در کودکان نارس، اطفالی که بر اثر اعتیاد مادر در رحم وی با کوکائين تماس پیدا کرده اند، کودکان آلوده به ویروس مولد بیماری ایدز HIV يا ساير کودکاني که به دلايلي از رشد طبيعي بازمانده اند، صورت گرفته است.

در يکي از این بررسیها، شماری از کودکان نارس در مرکز مراقبتهاي ويژه به طور تصادفي به دو گروه تقسیم شدند. والدين کودکان گروه اول مرتب آنها را ماساژ می دادند اما کودکان گروه دوم به خوبی مورد توجه قرار مي گرفتند ولی ماساژ دريافت نمي کردند.

کودکان گروه اول به مدت ۱۰ روز روزانه ۳ بار و هر بار ۱۵ دقيقه ماساژ دريافت مي کردند. اين کودکان نسبت به کودکان گروه دوم ۴۷٪ بيشتر وزن گرفتند و از سلامت رواني بهتري برخوردار شدند. طول مدت بستری در بيمارستان و نیز هزينه درمان کودکانی که ماساژ دریافت کرده بودند نسبت به گروه دیگر کمتر بود.

پژوهشگران همچنین دریافتند در طول دوره ماساژ درماني، مقدار مواد شیمیایی که در روند  اضطراب افزایش می یابند (اپي نفرين و نوراپي نفرين) در خون کودکان گروه اول نسبت به گروهی که ماساژ دریافت نکرده بودند، طبیعی تر است. همچنين اين گروه از کودکان در مقياس رفتاري نوزادان نمرات بهتري به دست آورده اند. در سن ۱ سالگي، کودکان گروه اول، همچنان نسبت به گروه دوم وزن بالاتري داشتند و در مقياسهاي رشد رواني حرکتي نمره هاي بهتري کسب کردند.يافته هاي مشابهي نيز در کودکاني که در رحم مادر با کوکائين يا ویروس ایدز HIV مواجه شده بودند، به دست آمده است.

ماساژ درماني در نوزاداني که در زمان طبیعی متولد شده اند نیز با نتايج مثبتي همراه بوده است.

در پژوهشي که در اين دسته از کودکان انجام گرفت کودکان ۱ تا ۳ ماهه اي که از مادران نوجوان متولد شده بودند در طول ۶ هفته درمان، ۱۲ جلسه ماساژ به مدت ۱۵ دقيقه در روز دريافت کردند.

اين گروه با کودکاني که فقط در محيط بستر به وسیله مادر تکان داده می شدند مورد مقايسه قرار گرفتند. نتايج حاکی از آن بود که کودکاني که ماساژ دريافت کرده بودند، زمان بيشتري در هوشياري بودند، کمتر گريه مي کردند و سطح هورمون کورتيزول در بزاق آنها، پايين تر بود. پايين بودن میزان هورمون کورتیزول در بزاق کودک از پایین بودن سطح استرس و تنش وی حکايت دارد. در پايان ۶ هفته، کودکان دريافت کننده ماساژ، وزن بيشتري کسب کردند، از نظر هيجاني، مردم آميزي و آرامش پذيري بهتري نشان دادند و نیز از تعامل چهره به چهره بهتري برخوردار بودند. سطوح هورمونهاي استرس زا در ادرار اين کودکان پايين تر و نیز میزان واسطه شیمیایی سروتونين در مغز آنها در مقايسه با کودکاني که ماساژ دريافت نکرده بودند، بالاتر بود (سروتونین ماده ای است که در مغز آزاد می شود و در پیشگیری از افسردگی مؤثر است).

کودکان مبتلا به روماتيسم مفصلي، غالباً از درد مزمن رنج مي برند. با کمک داروهاي ضد التهابي مي توان تا حدي درد را کمتر کرد ولي اين داروها عوارض فراوانی دارند. در يک مطالعه از والدين خواسته شد که روزانه کودکان مبتلا به آرتريت را ماساژ دهند. در اين مطالعه که مدت ۱ ماه طول کشید کودکان اضطراب کمتري احساس مي کردند، سطح هورمونهاي استرس زا در خون آنان پایین تر بود و در مقايسه با کودکاني که فقط آرامش عضلاني دريافت کرده بودند، درد کمتري گزارش دادند.

نتايج مثبت ماساژ درماني در کودکان مبتلا به آسم نیز از طريق کاهش هورمونهاي رشد وحالتهاي ذهني اضطراب که مي تواند آغازگر حمله هاي آسم باشند، مشاهده شده است.

ساز و کار اثر بخشي ماساژ درماني، به ويژه در انواع بيماري ها چيست؟

هنوز پاسخ روشن نيست، اما به نظر مي رسد که کاهش هورمونهاي وابسته به استرس و نيز حالتهاي ذهني اضطراب و افسردگي در این زمینه نقش مهمي ايفا مي کند. اين نظريه قديمي که ماساژ جريان خون را افزايش مي دهد با بررسهاي جديد تاييد نشده است.

برخي از نتايج مثبت ماساژ درماني در کودکان، احتمالاً از بهبود روابط بين کودکان و اوليای آنان در جریان ماساژ ناشي مي شود. پدر و مادرهايي که در اين بررسيها، فرزندان خود را ماساژ داده بودند، گزارش کردند که سطح اضطراب و افسردگي خود آنها نيز کاهش یافته است و احساس مي کنند که در درمان بيماري فرزند خود در مقایسه با گذشته نقش مثبت تري داشته اند. ماساژ دادن کودکان ممکن است به بهبود کلي محيط خانه و زندگي خانوادگي بيانجامد که به نوبه خود بر احساس بهبود کودکان اثری شگرف دارد‌.

در هر صورت ماساژ  نوعي مداخله درماني ارزان قيمت و بي خطر به شمار می رود.