زخم معده يکي از بيماريهاي بي شمار ناشي از تنشهاي عصر حاضر است که در مورد نقش استرس در پيدايش آن براي دانشمندان جاي هيچ شک و شبهه اي باقي نمانده است. اين بيماري نمونه بارزي از موفقيت همکاري ميان طب نوين و روشهاي درماني يوگا است.
چگونگي پيدايش بيماري
سلولهاي پوشاننده جدار معده براي کمک به هضم غذا يک ماده اسيدي ترشح مي کنند. ميزان ترشح اين اسيد تحت تاثير عوامل شيميايي، عصبي و رواني فرد متغير است. ورود مواد غذايي به ويژه مواد غذايي پروتئيني باعث تحريک ترشح اسيد معده خواهد شد. برخي مواد شيميايي ديگر مانند الکل، داروهاي مسکن ضد التهابي مانند آسپيرين و نيز کافئين موجود در چاي، قهوه و برخي نوشيدنيهاي گاز دار نيز در تحريک ترشح اسيد معده موثرند.
تحريک زوج دهم اعصاب مغزي موسوم به عصب واگ نيز باعث ترشح اسيد معده خواهد شد. يک ماده پروتئيني موسوم به پپسين Pepsinنيز در شيره معده وجود دارد که به هضم غذا ي خورده شده کمک مي کند اما در صورت شکسته شدن سد دفاعي مخاط معده باعث سوراخ شدن ديواره آن خواهد شد. يون بيکربنات که از مخاط معده ترشح مي شود نيز خاصيت خورندگي دارد. هنگامي که اسيد از سلولهاي معده ترشح مي شود به دليل وجود سد مخاطي ديگر توانايي بازگشت و آسيب زدن به جدار معده را ندارد اما درصورت شکسته شدن اين سد مخاطي، اسيد معده به ديواره آن آسيب مي زند و جدار معده را سوراخ مي کند. يکي از عوامل بسيار موثر در سلامت و استحکام اين سد مخاطي ميزان خون رساني به سلولهاي مخاطي ديواره معده است.
به طور کلي هر عاملي که باعث افزايش ترشح اسيد يا کاهش مقاومت سد مخاطي شود، به پيدايش زخم معده خواهد انجاميد.
نقش يوگا در درمان زخمهاي گوارشي
يوگا از چهار راه گوناگون به درمان زخمهاي گوارشي و به ويژه زخم معده کمک مي کند.
- در تمرينهاي بدني يوگا اندامهاي داخلي به نوعي ماساژ داده مي شوند و بر اثر اين کار جريان خون در آنها افزايش مي يابد. کاهش خون رساني به معده يکي از عوامل موثر در شکسته شدن مقاومت سد مخاطي است.
- اين تمرينها باعث افزايش ترشح مواد مخاطي محافظ در برابر اسيد مي شوند.
- برخي تمرينهاي بدني يوگا ميزان ترشح اسيد معده را کاهش مي دهند.
- از همه مهمتر با مهار استرس و ايجاد آرامش زمينه ترشح اسيد اضافي را از ميان بر مي دارند.
در برخي آساناها مانند سوپتاويراسانا Supta virasana، پارواوتاناسانا Parvouttanasana و نيز حرکتهاي خمش به پشت خون رساني به معده افزيش مي يابد. با بهبود خون رساني ترشح مواد محافظتي در مخاط معده افزايش مي يابد و اين امر به بهبود سريع تر زخمهاي معده کمک مي کند. همچنين با کاهش ميزان تنشهاي جسمي و رواني فرد زمينه بهبود هر چه سريع تر وي را فراهم مي کنند. در هر يک از اين آسانا ها مي بايست دست کم به مدت پنج دقيقه توقف کرد.
در حرکتهاي خمش به پشت عصب واگ کشش مي يابد. کشيده شدن عصب واگ باعث کاهش ميزان ترشح اسيد معده خواهد شد. اين حرکتها همچنين باعث کاهش ميزان گرسنگي خواهند شد. در بازگشت از حرکتهاي خمش به پشت اندامهاي داخلي احساس سبکي مي کنند. اين کار به بهبود هضم غذا و نيز دفع گازهاي روده کمک مي کند.
بايد توجه داشت که اجراي حرکتهاي خمش به جلو در بيماران مبتلا به زخم معده ممنوع است چراکه اين حرکات با تحريک عصب واگ ميزان ترشح اسيد معده را افزايش مي دهند.
براي درمان نفخ شکم، احساس پري و سوزش سر دل به دنبال صرف غذا نيز مي توان سوپتا ويراسانا (روي بالش) و پارواوتاناسانا را انجام داد. اين دو آسانا را مي توان به تعداد دلخواه در طول شبانه روز تکرار کرد. اثر حاصل از اجراي اين دو آسانا معادل مصرف شربت يا ساير داروهاي ضد اسيد معده است و همانند آبي که روي آتش مي ريزند درد و سوزش معده را بر طرف مي کند. در مراحل اوليه بيماري مي توان بيماران را بدون کاربرد دارو و تنها با بهره گيري از تمرينهاي يوگا درمان کرد. شکي نيست که تشخيص اين مطلب تنها بر عهده پزشک معالج است.
داروهاي شيميايي با ممانعت از توليد اسيد در سطح سلولي به درمان بيماري کمک مي کنند. اين در واقع به نوعي درمان علامتي است و به مجرد قطع مصرف دارو علايم عود مي کنند. اما آسانا ها با تاثير بر عصب واگ ميزان ترشح اسيد را مي کاهند. يوگا همچنين باعث مي شود که تمام پاسخهاي سلولي آرام و ملايم تر شوند. در صورتي که بيمار در مراحل اوليه همزمان با دارو درماني به تمرينهاي يوگا نيز بپردازد، زود تر مي تواند داروهاي خود را قطع کند. آسانا ميزان ترشح اسيد را در سطح پيش از پيدايش بيماري نگه می دارد.
يوگا به بيماران مي آموزد که چگونه شيوه زندگي خود را براي تامين سلامتي تغيير دهند. بيماريهاي ناشي از افزايش ترشح اسيد معده از مصاديق بارز بر هم خوردن هماهنگي ميان جسم و روان انسان است. ديده شده است افرادي که از سنين نوجواني يوگا مي کنند هرگز به زخم معده يا اثني عشر مبتلا نمي شوند. در آيين يوگا انسان مي آموزد که چگونه سالم زندگي کند و آسانا و پراناياما دو ابزار تامين سلامتي است که مقاومت جسم و روان را در برابر استرس و ساير عوامل بيماري زا افزايش مي دهد.
منبع: WebHealthCentre.com
